بررسی چالش های مواد اولیه پلی‌پروپیلن در بازار رقابتی بورس کالا

به گزارش روابط عمومی انجمن ملی صنایع پلیمر ایران، در کشور ما سالانه چیزی نزدیک به 800 هزار تن ظرفیت تولید پلی‌پروپیلن وجود دارد که از این مقدار نزدیک به 650 هزار تن وارد بورس کالا می‌شود تا تولیدکنندگان از طریق بورس کالا بتوانند مواد اولیه مورد نیاز خود را تامین نمایند.

در چنین شرایطی تقریبا 150 هزار تن کالا هیچ وقت وارد معاملات بورسی نمی شود و به نظر می رسد به شرکت‌های زیر مجموعه پتروشیمی ها عرضه می شود. این در حالی است که این حجم از کمبود عرضه که کنترل و نظارت بر روی آن ضعیف است اگر به چرخه بورس کالا بازگردد می تواند تعادل نسبی را در عرضه و تقاضا ایجاد نماید.

این در حالی است که کشور ما در حال حاضر صادرات پلی‌پروپیلن ندارد، اما در کشور‌های حوزه CIS و ترکیه، پلی‌پروپیلن ایرانی به چشم می‌خورد. پر واضح است که این صادرات نا مبارک توسط افرادی که در بورس کالا خرید می‌کنند صورت نمی‌گیرد چرا که رقابت بالایی در رابطه با این نوع مواداولیه در بورس کالا وجود دارد و قاچاق این کالا به هیچ عنوان برای مصرف کنندگان ذینفع توجیح اقتصادی ندارد چرا که قاچاق معمولا برای کالاهایی صورت می گیرد که رقابت خرید آن‌ها در سطح پائینی قرار داشته باشد، در چنین شرایطی است که کالا ارزش هزینه کرد و  قاچاق را دارد و این شرایطی نیست که پلی‌پروپیلن از آن برخوردار باشد لذا هنوز هم پاسخی روشن برای این صادرات نامیمون وجود ندارد.

اصلاح قیمت در بالا دست می تواند از رقابت در پائین دست جلوگیری نماید

خوراک پلی‌پروپیلن به دو صورت گازی و مایع عرضه می‌شود، کارشناسان بر این اعتقادند که اصلاح قیمت و تامین خوراک PP از بالا دست می‌تواند به طور کلی به زنجیره عرضه و فروش این کالا سر و سامان بخشد چرا که اصلاح قیمت در بالا دست می تواند به طرز قابل توجهی از رقابت در پائین دست جلوگیری نماید. در عین حال قیمت گذاری دستوری نباید باعث شود که ذینفعان و تولیدکنندگان پائین دستی تحت فشار قرار بگیرند.

در حال حاضر واحد‌های پلی‌پروپیلن با بخشی از ظرفیت خود مشغول به کار هستند و دلیل آن  را عدم اصلاح قیمت خوراک عنوان می نمایند. به همین دلیل هم معتقدند صرفه اقتصادی برای آن‌ها ندارد. بدین ترتیب ظرفیت‌ها کاهش یافته به طبع این موضوع واحد‌های پلی‌پروپیلن هم مجبورند با ظرفیت‌های پائین فعالیت کنند، این در شرایطی است که پائین آوردن ظرفیت برای واحد‌های پلی‌پروپیلن هم کار راحتی نیست چون این واحد‌ها،  صنعتی هستند و اگر تولید آن‌ها کمتر از ظرفیت باشد توجیح پذیری قیمت را بالا می‌برد. از طرفی اورهال پتروشیمی های جم و مارون هم به این مسئله دامن زده البته می توان این اور هال را هم به عدم تمایل پتروشیمی ها در ارتباط با تولید گره زد.

در این بین نیاز کشور به تولید بنزین و اختصاص بخشی از ظرفیت خوراک مایع به تولید بنزین باعث کمبود مواد اولیه پلی‌پروپیلن شده و این موضوع نیز سبب ناترازی عرضه و تقاضا و در نهایت افزایش قیمت پلی‌پروپیلن‌ها در بورس کالا شده است.

بحرانی کم سابقه در بازار رقابتی پلی‌پروپیلن

با این حال نگاهی به روند معاملات برخی گریدهای پلی‌پروپیلن طی سه هفته گذشته درصدهایی از سطح رقابت‌ها را نشان می‌دهد که اهالی بازار مدت‌ها بود با آن بیگانه بودند. رقابت‌های وحشتناک هفته‌های اخیر و به خصوص همین هفته گذشته، شرایط بازار را با بحران عجیبی رو به رو کرده است. گریدهای نساجی که در بسیاری از هفته‌های سال جاری با رقابت کمتر ‌دادوستد می‌شد، حالاشرایطی را تجربه می‌کنند که قابل باور نیست. نمی‌توان ریشه این فضا را رشد نرخ دلار دانست، چرا که نرخ دلار هم بارها فضای موجود را تجربه کرده است و چنین سطح رقابتی را رقم نزده است. اطلاع رسانی ضعیف بازی عرضه را هم پیش آورده است تا ترس در میان خریداران آن‌ها را مجاب به پذیرش این سطح رقابت کند. در بسیاری از موارد مشابه شاهد بوده ایم که با ایجاد رقابت‌های غیر منطقی در معاملات بورس کالا، معاملات محصول مورد نظر ملغی می‌شد اما در دو هفته گذشته که رقابت‌های بالایی را هم شاهد بودیم این اتفاق تکرار نشده است. همچنین فضای بازار آزاد هم به نحوی پیش می‌رود که انگار نظارتی بر آن وجود ندارد و قیمت‌ها سربه فلک کشیده با این حال خیلی از تولیدکنندگان معتقدند که حتی نتوانستند مایحتاج خود را از بازار آزاد تهیه کنند. شرایط موجود به حدی بحرانی است که حتی شرکت بورس کالای ایران طی نامه ای از خاندوزی وزیر اقتصاد و دارایی خواسته تا دولت خوراک مناسب و پایدار واحد‌های تولید کننده را تامین نماید و این امر را ضروری تلقی کرده است.

این افزایش رقابت‌ها طی هفته‌های اخیر بسیاری از تولیدکنندگان را با چالش رو به رو ساخته، در ادامه صحبت‌های برخی از این تولیدکنندگان را می‌خوانید.

چرا رقابت‌های پلی‌پروپیلن در بورس کالا باطل نمی‌شود؟

علیرضا مختاریان، مدیر عامل شرکت ماهرخ پلاستیک( آیاتای پلاستیک) یکی از افرادی است که رقابت در بازار PP تولیدات او را با چالش مواجه ساخته است. او در این رابطه می‌گوید:« در رابطه با مواد اولیه پلی پروپیلن مشکلات خیلی زیاد است. رقابت این کالا در بورس بسیار زیاد است و سوال اینجاست که چرا بورس باید اجازه چنین رقابتی بدهد؟ چرا این رقابت‌ها باطل نمی‌شود؟ PP که ارزش ریالی آن سی هزار تومان بود چرا باید الان 60 هزار تومان معامله شود و با 9 درصد ارزش افزوده تقریبا حدود 70 هزار تومان قیمت تمام شده آن باشد؟ ما توان تولید بالایی داریم اما به دلیل مشکلات موجود مجبوریم تولید خود را کاهش بدهیم چون تنها 2 گرید از پلی‌پروپیلن ماهانه به ما اختصاص داده می‌شود.»

او در ادامه تاکید می‌کند:« عمده کار ما صادرات است، الان به دلیل مشکلات موجود ما نمی‌توانیم صادرات انجام بدهیم و مجبوریم کالای خود را در بازار داخل عرضه کنیم، این وضع رقابت باعث افزایش قیمت تمام شده کالا می‌شود و ما در این شرایط نمی‌توانیم مشتری را برای این حجم از افزایش قیمت‌ها توجیح کنیم. همین امر سبب می‌شود که ما مشتری‌های خود را از دست بدهیم. این شرایط رقابت را با کشور‌هایی مانند ترکیه برای ما سخت کرده است چون در ترکیه پلی‌پروپیلن ارزان تر است بنابراین مشتری‌های سایر کشور‌ها مثل عراق ترجیح می‌دهند محصول مورد نظرشان را از ترکیه خرید کنند تا اینکه با قیمت‌های گزاف از ما بخرند آن هم با وجود همه چالش‌هایی که تحریم‌ها برای ما به وجود آورده و انتقال پول را برای ما سخت کرده است.»

او معتقد است:« این افزایش قیمت مواد اولیه پلی پروپیلن همه تولید کنندگان را با چالش رو به رو ساخته است، هیچ کاری هم از دستمان بر نمی‌آید. این موضوع به بازار ما ضربه وارد کرده است. این مشکل سال‌هاست که وجود دارد اما در دو ماه اخیر رقابت‌ها چشمگیر شده و در دو هفته اخیر وضعیت به شدت حاد شده است. اورهال شدن پتروشیمی‌ها در این شرایط هم مزید بر علت می‌شود تا عرضه کاهش یابد و رقابت افزایش چشمگیری داشته باشد. ما حتی هفته گذشته نتوانستیم در بازار آزاد هم مواد مورد نیازمان را تهیه کنیم. »

موضوع پلی‌پروپیلن یک مشکل چند وجهی است

اما باید دید ریشه ها و دلایل به وجود آمدن چنین رقابت هایی برای مواد اولیه پلی پرو پیلن چیست؟

سعید زمانزاده، نائب رئیس هیئت مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران در این رابطه می‌گوید:« در هفته‌های اخیر مشکل قیمت و تامین مواد اولیه پلی‌پروپیلن حادتر شده و اگر تصمیمات عاجل و درستی اتخاذ نشود شرایط در آینده به مراتب بدتر هم خواهد شد. علت اصلی این موضوع عدم همخوانی میزان تقاضا و عرضه این محصولات در بورس کالاست، ظرفیت تولید PP در کشور بین 800 تا یک میلیون تن در سال است که در حال حاضر حدود 600 تا 650 هزار تن عرضه می‌شود.»

او در ادامه تاکید می‌کند:« موضوع پلی‌پروپیلن یک مشکل چند وجهی است که همه متغیرهای آن بایستی بررسی شود. اول اینکه خوراک گازی و مایع برای پتروشیمی‌ها به اندازه کفایت تامین نمی‌شود و حتی همین مقدار خوراک که تامین شده با مقدار عرضه محصول پایانی در بورس همخوانی ندارد و اگر مقایسه کنیم بین 150 تا 200 هزار تن مغایرت وجود دارد که احتمالا خارج از بورس و به زیر مجموعه‌های پتروشیمی‌ها داده شده است که این موضوع به کمبود عرضه دامن زده است.»

وی تصریح می‌کند:« از سوی دیگر قیمت خوراک PP باید در بالا دست اصلاح شود. قیمت دستوری خوراک باعث می‌شود که تنها 50 تا 60 درصد کوره‌ها فعال باشند، با افزایش 10 تا 25 درصد قیمت خوراک می‌توان به تولید این محصول افزود و بخشی از مشکلات کل زنجیره را بر طرف نمود.»

زمانزاده معتقد است:« مشکل دیگری که در این حوزه وجود دارد مهندسی عرضه و عدم توجه به دستورالعمل‌ها و پیشنهاد‌های خوب انجمن کامپاد و مستربچ است که در کمیته PP مصوب گردید. بر اساس این پیشنهاد قرار بود با توجه به محدودیت‌های فعلی برای خوراک با هماهنگی و توافق پتروشیمی‌های تولید کننده PP بر اساس رقابت‌های هفتگی و رصد میزان رقابت‌ها از تولید گروه‌های کم رقابت بین 10 تا 20 درصد کاسته و به تولید گرید‌های ملتهب اضافه شود که انجام این دستور العمل در میان مدت موجب ایجاد توازن در عرضه و قیمت می‌گردید که تا کنون به آن عمل نشده است.»

این عضو هئیت مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران تاکید می‌کند:« عدم واردات و جبران کمبود هم به افزایش قیمت‌ها دامن زده است.»

زمانزاده در رابطه با راهکارهای کاهش التهاب بازار نیز می‌گوید:« در کوتاه مدت، با توجه به چند وجهی بودن مشکل پلی‌پروپیلن نیاز است برخی اقدامات به صورت همزمان صورت بگیرد. به عنوان مثال به صورت همزمان قیمت خوراک از طریق نهاد‌های بالا دستی اصلاح شود یعنی افزایش 10 تا 20 درصدی داشته باشد و دستورالعمل‌های انجمن کامپاند و بستربچ که مورد تائید کارگروه PP هم قرار گرفته است اجرا شود. در عین حال واردات صورت بگیرد و کل تولیدات PP نیز در بورس کالا عرضه شود و شرکت‌های زیر مجموعه پتروشیمی‌ها از بورس خرید کنند، این امر از بازار سازی جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر حاکمیت باید ورود پیدا کند چرا که در حال حاضر به دلیل ملاحظات سیاسی و اجتماعی بخشی از خوراک به تولید بنزین اختصاص می‌یابد، حال آن که اگر مصارف گرید‌هایی از پلی‌پروپیلن مد نظر قرار گیرد اهمیت توجه به آن کمتر از بنزین نخواهد بود. صنایع بسته بندی، آرد، برنج، بسته بندی بهداشتی در حال حاضر متاثر از بحران کمبود پلی‌پروپیلن هستند بنابراین حاکمیت باید ورود پیدا کرده و به این موضوع رسیدگی نماید.»

وضعیت پلی‌پروپیلن‌ها به نقطه جوش خود رسیده است

علی عرب، عضو هیئت مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران نیز در این رابطه می‌گوید:« با توجه به هشدارهای قبلی انجمن ملی صنایع پلیمر ایران، کاهش عرضه فقط به میزان ۱۰ درصد باعث افزایش شدید قیمت‌ها ‌و رقابت‌ها تا ۵۰ درصد شده است که گفته می‌شود این موضوع ناشی از کاهش خوراک PP است. به همین دلیل هم در حال حاضر می‌توان گفت که وضعیت پلی‌پروپیلن‌ها به نقطه جوش خود رسیده است. البته با توجه به جلساتی که صورت گرفته است، این کاهش عرضه‌ها دارای راهکار کوتاه مدت نظیر استفاده از خوراک مایع است اما متاسفانه سیاست گذاری‌ها و قیمت گذاری مانع این امر می‌شود.»

وی تاکید می‌کند:« واقعیت این است که نظام عرضه در بورس کالا در جهت شفاف سازی و کشف قیمت بسیار خوب عمل می‌کند اما یک باگ مهم در این سیستم وجود دارد و آن هم این است که شرکت‌ها می‌توانند با کاهش عرضه و عدم اهتمام به تولید و بهره وری به سود‌های بسیار بالا دست پیدا کنند، مثلا یک شرکت با کاهش تولید از هزار تن به ۲۰۰ تن، به سود بیشتری دست پیدا می‌کند. این موضوع سبب می‌شود برخی از تولید کنندگان علاقۀ خود را به تولید با ظرفیت کامل و تامین خوراک و غیره را از دست بدهند و به دنبال تولید کمتر با سود بیشتر باشند.»

این عضو هیئت مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران تصریح کرد:« در حال حاضر که در دنیا ثانیه‌ها در خطوط تولید و درصد‌ها در بهره وری نشان دهنده حد و  مرز مرگ و زندگی در شرکت‌ها است، متاسفانه در کشور ما در عرضه مواد اولیه  با کاهش عرضه و ایجاد خمودگی در تولید می‌توان به سود‌های بیشتری دست یافت که در نهایت باعث افزایش تورم و ضربه کاری به محیط کسب و کار و قشر ضعیف جامعه می‌شود.»

عرب توضیح می‌دهد:« راه کار این موضوع ایجاد مگا پروژه ای با حمایت وزارت صمت و وزارت نفت و سازمان‌های مربوطه در بدنه دولت، در جهت عرضه مستمر و متناسب مواد اولیه در بورس کالا است. باید سیستمی‌ایجاد شود که تولیدکنندگان بزرگ و مدیران آن‌ها سود را در تولید انبوه ببیند نه در کاهش عرضه، رقابت و تورم ساختگی.»

اقدامات انجمن برای کنترل رقابت های بازار پلی‌پروپیلن

سالهاست که تولیدکنندگان با مشکلات مربوط به مواد اولیه پلی پروپیلن دست و پنجه نرم می کنند و در تمام این مدت انجمن ملی صنایع پلیمر ایران به عنوان همراه همیشگی تولیدکنندگان پلیمری، اقدامات بسیاری در جهت رفع این مشکل انجام داده است که در ادامه به اختصار درباره آن توضیح داده می شود.

پس از موفقیت‌های حاصل از گریدبندی pvc و همکاری مشترک با وزارت صمت و با عنایت به بند 9 صورتجلسه 27 کمیته راهبری مدیریت تقاضای محصولات پتروشیمی مقرر گردید انجمن ملی صنایع پلیمر ایران با دریافت اطلاعات گریدهای مصرفی اقرار شده توسط شرکت‌های تولیدکننده محصولات پلیمری اقدام به پایش آن نماید و راستی آزمایی این اطلاعات را با اولویت مواد ملتهب انجام دهد.

در این راستا انجمن ملی صنایع پلیمر ایران این پروژه پژوهشی را از ماده ملتهب پلی‌پروپیلن آغاز کرد. این مهم به صورت مشترک در کمیسیون بازرگانی و کمیسیون فنی در حال پیشروی است. در ابتدای امر اقدام به تشکیل کمیته پلی‌پروپیلن شد که اعضای این کمیته را بزرگان صنایع ذینفع و همچنین انجمن‌های عضو و غیر عضو مصرف‌کننده ماده مذبور تشکیل می‌دهند.

در سه جلسه ابتدایی این کمیته با همفکری اعضا و نظرات این نتیجه حاصل شد که گروه‌بندی را براساس فرآیند تولید انجام داده و با توجه به تنوع و نوآوری‌های تولیدی که وجود دارد به 15 گروه تقسیم‌بندی شد.

پس از التهابات معاملات پلی پروپیلن ها در بورس کالا، با همکاری  وزارت صمت و انجمن ملی صنایع پلیمر ایران، به منظور کاهش قیمت تمام شده گروه‌های پلی پروپیلن شیمیایی و نساجی و افزایش کف عرضه، این تشکل اقدام به تشکیل کارگروه پلی‌پروپیلن با حضور انجمن‌های تخصصی و کارگروه پلی‌پروپیلن کرد و با برگزاری جلسات متعدد با حضور نمایندگان وزارت صمت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران موفق به تعیین کف عرضه گروه مذکور به صورت گرید به گرید شد، کف عرضه پیشنهادی گرید به گرید انجمن ملی پس از تایید وزارت صمت به شرکت ملی صنایع پتروشیمی و انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی اعلام گردید. در گروه بندی پیشنهادی به منظور تسهیل در عرضه شرکت‌های پتروشیمی تمامی گریدهای گروه‌های شیمیایی در 5 گروه و نساجی در 2 گروه با توجه به تشابه خواص و کاربرد طبقه‌بندی شده است.

علاوه بر این انجمن ملی صنایع پلیمر ایران تا کنون نزدیک به 40 نامه در رابطه با مواد اولیه پلی پرو پیلن تهیه و تنظیم کرده و به مقام های ذیربط ارسال نموده است. از جمله افرادی که دریافت کننده این نامه ها بودند می توان به دکتر مخبر معاون اول محترم رئیس جمهور و عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مهندس صفدری  مدیر کل محترم دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صنعت، معدن و تجارت، مهندس محتشمی پور معاون محترم امور معادن و فرآورى مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت، دکتر برادران       معاون محترم صنایع عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت، دکتر محمدی مدیر کل محترم دفتر نظارت بر کالاهای غیر فلزی سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و دکتر گرجی مدیرکل محترم دفتر صنایع منسوجات و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت اشاره کرد.

علاوه بر آن با توجه به عدم کنترل بازار جلسات متعددی با معاون وزارت صمت، شرکت ملی پتروشیمی و …. برگزار گردید و موضوع از طریق مقامات بالاتر از جمله وزیر نفت در حال پیگیری است.

جای خالیه یک اقدام جدی

هر هفته ای که می گذرد، تولیدکنندگان داخلی که مجبورند مواد اولیه خود را از بورس کالا تهیه کنند و دستشان زیر ساطور پلی پرو پیلن است، التهاب بیشتری را تحمل می کنند و شرایط سخت تری را از سر می گذرانند. این در حالی است که مسئولین همچنان بر این اعتقادند که دولت حامی اصلی تولیدات داخلی است! با این حال باید همچنان منتظر ماند و دید التهابات بازار چگونه بر طرف خواهد شد.