رقابت‌پذیری صنعتی ایران؛ پایین‌تر از متوسط جهانی

شاخص عملکرد رقابت صنعتی* یکی از شاخص‌هایی است که یونیدو  برای ارزیابی توان رقابت و عملکرد صنعتی اقتصادهای مختلف مورد استفاده قرار می‌دهد. در این شاخص با بهره‌گیری مجموعه‌ای از زیرشاخص‌های مرتبط، توان تولید و صادرات کالاهای صنعتی یک اقتصاد مورد ارزیابی قرار گرفته و با سایر کشورها مقایسه می‌شود. این شاخص، ظرفیت کشورها را برای حضور در بازارهای داخلی و بین‌المللی و فعالیت‌های با ارزش افزوده بالا و دارای فناوری برتر نشان می‌دهد. بر این اساس می‌توان گفت تفاوت‌های چشمگیری در توانایی کشورها برای تولید و صادرات صنعتی یا کالاهای کارخانه‌ای در ارتقا و همچنین در تأثیر اقتصاد بر تجارت جهانی و ارزش‌افزوده کالاهای کارخانه‌ای وجود دارد .

به گزارش اینپیا؛  بر اساس پژوهش منتشر شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و با تکیه بر آمارهای یونیدو ایران از نظر شاخص عملکرد رقابت‌پذیری صنعتی جایگاه 55 را در میان کشورهای دیگر به خود اختصاص داده و وضعیت عملکرد ایران بر اساس این شاخص پایین‌تر از متوسط جهانی قرار دارد، حال انکه کشور ترکیه به عنوان همسایه ایران در جایگاه 28 دنیاست.

عملکرد رقابت‌پذیری صنعتی در ایران

آمارها نشان می‌‌دهد، شاخص عملکرد رقابت صنعتی ایران در سال 2020 با امتیاز 046 / 0 در جایگاه 55 جهان قرار گرفت و وضعیت عملکرد رقابت پذیری صنعتی ایران هم پایین‌تر از متوسط جهانی قرار دارد.از سوی دیگر بررسی تحولات ساختار تولید و تجارت صنعتی ایران در دو دهه اخیر نشان می‌دهد که ساختار تولید صنعتی ایران از سال 2010 به بعد تضعیف شده و از نقش بخش صنعت، هم از بعد ارزش افزوده صنعتی و سهم در اقتصاد ملی و هم از بعد سطح فناوری کاسته شده است به نحوی که سهم بخش صنعت در اقتصاد کشور در سال 1399 به 9/ 12 درصد و سهم صنایع با فناوری متوسط و پیشرفته به حدود 44 درصد تنزل پیدا کرد. به عبارت دیگر در سال‌های برنامه پنجم و ششم توسعه در مقایسه با دو برنامه سوم و چهارم توسعه، ساختار تولید صنعتی کشور تضعیف شد و از نقش آن در اقتصاد ملی کاسته شد. اما در مقابل ساختار تجارت یا صادرات صنعتی روند نسبتاً رو به بهبودی داشته است به گونه‌ای که سهم صادرات صنعتی از کل صادرات غیرنفتی کشور از حدود 9 درصد در سال 2010 به حدود 40 درصد در سال 2020 و سهم صادرات محصولات با سطح فناوری متوسط و پیشرفته نیز از حدود 18 به 33 درصد افزایش پیدا کرد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که عملکرد صنعتی کشور در سال‌های برنامه پنجم و ششم توسعه از بعد تحول در ساختار تولید صنعتی دارای پسرفت و از بعد تحول در ساختار تجارت صنعتی دارای پیشرفت بوده است.

همچنین بررسی داده‌های یونیدو(؟) نیز بیانگر متوقف شدن موتور خلق ارزش در بخش صنعت ایران و قرار گرفتن میزان ارزش افزوده صنعتی حول رقم 60 میلیارد دلار در یک دهه اخیر است. به عبارت دیگر میزان ارزش افزوده بخش صنعت ایران طی یک دهه اخیر با رقم سال  1388  یکسان است. براساس نتایج مطالعات پایش محیط کسب وکار میتوان نتیجه گرفت تشدید و تداوم تحریم‌های غرب از اوایل دهه 90 و به دنبال آن اورشوتینگ نرخ ارز به ویژه در اوایل سال 1397، عدم ثبات در مقررات و بخشنامه‌های دولتی، عدم مدیریت مناسب زنجیره‌های تأمین مواد اولیه و تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و درنهایت افزایش سرسام آور هزینه‎های مبادله، مهمترین دلایل متوقف شدن موتور خلق ارزش در بخش صنعت ایران طی یک دهه اخیر است.

رقابت‌پذیری صنعتی در دنیا چه وضعیتی دارد؟

بررسی وضعیت امتیاز و رتبه عملکرد رقابت صنعتی کشورهای جهان در سال 2020 نشان می‌دهد، کشور آلمان با امتیاز 416 / 0 در رتبه اول قرار دارد. کشورهای چین، ایرلند، ژاپن، کره جنوبی، آمریکا، سوئیس، تایوان، سنگاپور و هلند به ترتیب با دارا بودن بیشترین امتیاز بعد از آلمان در رتبه‌های دوم تا دهم عملکرد رقابت صنعتی قرار دارند. به عبارت دیگر 10 کشور مورد اشاره در بین 154 کشور مورد بررسی توسط یونیدو از بیشترین میزان رقابت پذیری صنعتی برخوردار هستند.

این آمار و همچنین وضعیت رقابت‌پذیری صنعتی در ایران در حالی است که ترکیه در رتبه 28، امارات در رتبه 31، اندونزی در جایگاه 39، عربستان در رتبه 41، بحرین در رتبه 48 و کشورقطر در جایگاه 51 در عملکرد رقابت‌پذیری صنعتی قبل از ایران قرار دارند.

*پی‌نوشت: شاخص رقابت صنعتی یونیدو از سه بخش اصلی ظرفیت تولید و صادرات محصولات کارخانه‌ای، تعمیق و ارتقای فناوری و شاخص‌های اثرگذاری جهانی تشکیل شده است که هرکدام از این بخش‌ها چندین شاخص کمی دارد که مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد. مقدار عددی این شاخص بین صفر و یک قرار داشته و هرچه این عدد به یک نزدیک‌تر باشد بیانگر عملکرد بالاتر آن کشور در رقابت‌پذیری صنعتی است.

منبع: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی