چالشی به نام لایحه مقابله با آلودگی پلاستیک‌ها

به گزارش روابط عمومی انجمن ملی صنایع پلیمر ایران، رویکرد های جهانی تا کنون متمرکز بر چرخه اقتصاد چرخشی، بازیافت، استفاده مجدد و غیره بوده است، اما به نظر می رسد که لایحه جدید موضوعات جدیدی را طرح کرده که در صورت تصویب و الزام آن منجر به حذف صنعت پلاستیک در بسیاری از حوزه های مرتبط و زنجیره ها می شود. عدم تولید و توقف عرضه و صادرات پلاستیک در بسیاری از زنجیره ها آثار و طبعات فراوان اقتصادی برای کشور و واحد های فعال در این زنجیره، از شرکت های پتروشیمی تا صنایع تکمیلی دارد. در همین رابطه با علیرضا صحاف امین، رئیس کمیته استاندارد انجمن ملی صنایع پلیمر ایران به گفت و گو نشستیم که در ادامه می خوانید.

کمی درباره لایحه مقابله با آلودگی پلاستیک ها در سازمان ملل توضیح دهید؟

این لایحه از نوامبر سال ۲۰۲۲ در کشور اروگوئه با نام INC-1 آغاز و بعد با اجلاس پاریس در ماه می ۲۰۲۳ با نام INC-2 ادامه پیدا کرد. اسم این لایحه از ابتدا با نام کنترل آلودگی پلاستیکها بود و هدف آن ایجاد اقتصاد چرخشی ، افزایش ضریب بازیافت پلاستیکها ، طراحی محصولات برای راحت نمودن بازیافت و استفاده از پلاستیک‌های بایو برای محصولات یکبار مصرف بوده است . این لایحه در ادامه با اجلاس نایروبی در نوامبر ۲۰۲۳ با نام INC-3 ادامه پیدا خواهد کرد و نهایتا با اجلاس اتاوا با نام INC-4 در بهار ۲۰۲۴ و جلسه نهایی INC—5 در پاییز ۲۰۲۴ پایان می یابد .

این پیمان چه مشکلاتی برای صنعت پلاستیک به وجود خواهد؟

در حال حاضر اتفاقی نیفتاده است ولی در نسخه جدید این لایحه با نام نسخه صفر INC-3 که ابتدای اکتبر ۲۰۲۳ منتشر شده است موارد کنترل سخت گیرانه ای شامل عدم تولید، توقف عرضه، فروش و صادرات کل زنجیره تولید پلاستیک ها از ابتدا تا انتهای آن بجای تمرکز بر روی آلودگی محصولات پلاستیکی که ناشی از عدم جدا سازی و مدیریت ناصحیح استفاده از محصولات پلاستیکی می شود اتفاق افتاده است که مشکلات بسیاری را در تولید پلیمرها در ایران در بالای زنجیره ایجاد خواهد نمود و به نظر قصدی مبنی بر تغییر کلی روند تولید پلیمر ها از منابع فسیلی به منابع غیر فسیلی با بهانه محیط زیستی و از طرفی توقف تولید و عرضه و فروش و صادرات محصولات پلاستیکی تولید شده با مواد پلیمری با پایه فسیلی می باشد که برای منفعت ملی ما و مدل اقتصادی صنعت پلاستیک ما دارای مخاطرات بسیاری هست.

با توجه به اینکه بسیاری از کشور های حوزه خلیج فارس پتروشیمی دارند و این موضوع می تواند پتروشیمی ها را نابود کند، چقدر اجرای این لایحه عملی است؟

این لایحه به هیچ وجه زیرساخت لازم برای اجرا را ندارد چون اولا هنوز در بسیاری از کشورهای در حال توسعه ضریب بازیافت پلاستیکها بسیار ناچیز است و نیازمند به سیاست گذاری صحیح، انتقال تکنولوژی و کمک های مالی برای اجرا سازی آن هست، ثانیا در بسیار از کاربردهای مهم مانند بسته بندی های غذایی ، کیسه های یکبار و چند بار مصرف در حال حاضر جایگزین های معرفی شده اصلا گزینه زیست محیطی بهتری نیستند و بیشتر به دلیل اقلیم و اقتصاد یک جغرافیای خاص انتخاب شده اند .

آیا در ایران و سایر کشور های منطقه به طور کلی امکان استفاده از جایگزین ها برای پلاستیک وجود دارد؟ آیا به طور کلی آمادگی این موضوع را داریم؟

خیر به هیچ وجه؛ چند مثال کاربردی در این مورد می توان گفت، مثلا در مورد بطری های پلاستیکی برای نوشیدنی ها هیچکدام از گزینه های معرفی شده مثل قوطی های آلومینیومی ، بطری های شیشه ای و حتی بسته بندی های تتراپک از منظر محیط زیستی ، تولید زباله و انتشار گازهای گلخانه ای برتری ندارند و همگی وضعیت به مراتب وخیم تری دارند. همین وضعیت در مورد کیسه های کاغذی و پارچه ای معرفی شده به عنوان جایگزین کیسه های پلاستیکی نیز وجود دارد که چندین برابر آب، انرژی و گازهای گلخانه ای منتشر می نمایند، یا بجای قطعاتی که در خودرو باعث شده در ۴۰ سال اخیر وزن خودرو حدود ۵۰۰ کیلو‌گرم سبک شده و باعث کاهش مصرف سوخت و انتشار گازهای گلخانه ای می شود واقعا جایگزینی به لحاظ فنی و محیط زیستی نداریم .

به نظر می رسد که برخی بر اساس منافع و منابع خودشان و تکنولوژی که دارند اقدام به تنظیم چنین لایحه ای کرده اند، آیا این لایحه در کشور ما قابل اجراست؟ چه طبعاتی برای کشور به همراه دارد؟

خیر قابل اجرا نیست بنظر می رسد برای بسیاری از کشورهای توسعه یافته تولید پلاستیک از منابع فسیلی جذابیت اقتصادی نداشته و عملا در حال تغییر منبع تولید پلاستیک ها از منابع فسیلی به سوی منابع بایو مانند سلولز هستند . قطعا این نوع پلاستیکها هیچ موقع در ایران دارای توجیهه اقتصادی‌نخواهند بود و تهیه این لایحه در واقع توجیه اقتصادی و گرانی پلاستیک های پایه بایو با ابزار محیط زیستی جهت سهل ساختن بازاریابی آنها می باشد .

قطعا کشورهای دارای منافع مشترک در مورد منابع فسیلی می بایست با یکدیگر در مورد تولید محتوی واقعی و بومی در مورد بررسی آلودگی های ناشی از زباله های پلاستیکی و چگونگی افزایش ضریب بازیافت همکاری های علمی و اجرایی نمایند .

انجمن ملی از چه زمانی در جریان این لایحه قرار گرفته است و تاکنون چه اقداماتی انجام داده است؟

انجمن ملی از ابتدای مهرماه امسال در‌جریان این لایحه قرار گرفت که سریعا نسبت به مطالعه اسناد پیشین و تشکیل یک گروه کاری اقدام نمود . به طور همزمان سعی در مکاتبه با انجمن های منطقه ای پلاستیک جهت مطلع نمودن آنها برای صحبت با تیم مذاکره کشور خود همچنین مکاتبه داخلی با سازمان حفاظت از محیط زیست ، وزارت خانه صمت ، نفت و امورخارجه جهت به صدا درآوردن زنگ خطر برای زنجیره تولید پلیمرها نمود که امیدوارم با همفکری و تلاش مضاعف بشود لایحه فعلی را به مسیر درست آن هدایت نمود .

علاوه بر آن برگزاری جلسه آموزشی مرتبط با نشست کاهش الودگی پلاستیکی برای کارشناسان محیط زیست، وزارت خارجه و وزات صنایع از دیگر اقدامات انجمن ملی بوده است.

با  توجه به تاثیر این سند در تجارت داخلی و خارجی صنعت پلیمر و ایجاد ممنوعیت ها و محدودیت هایی در تولید،  انجمن ملی صنایع پلیمر ایران اقدام به اعزام نماینده ای همراه با نمایندگان وزارت خارجه و سازمان محیط زیست به این جلسه بین المللی کرده تا با افزایش قدرت چانه زنی در سطح بین المللی از تصویب قوانینی ضد منافع ملی و بومی کشورمان دفاع  کند.