تغییرقدرت جغرافیای تجاری با بسته‌بندی‌های مدرن

نیم‌نگاهی به چگونگی توسعه بازار صادرات خرمای ایران با فناوری«‌IML‌»

سید رضا حسینی، کارشناس صنعت چاپ و بسته‌بندی

ایران طی سال‌های اخیر در صنعت بسته‌بندی مدرن و مبتنی بر فناوری‌هایی چون«‌IML‌» پیشرفت‌‌های قابل توجهی داشته است. این توانمندی اینک‌ راه‌گشای بسیاری از مشکلات صادراتی و ارزی کشور و پارادایم قدرت‌دهی به اقتصاد صنایع استراتژیک و جغرافیای تجاری آن‌هاست. هرچند بسیاری از صنایع همچنان نسبت به قدرت آن بی‌توجه‌اند. یکی از صنعت‌هایی که در پی عدم استفاده از بسته‌بندی‌های نوین و توجه به توانمندی‌های داخلی در صنایع تکمیلی و فرآوری، سال‌هاست پس‌رفت را تجربه می‌کند، صنعت خرماست. خرما، یک محصول استراتژیک‌ است. این میوه، طبق موافقتنامه تجاری اکوتا و پس از چارچوب توافقی‌«بسته ژوئیه ۲۰۰۴» از مذاکرات دور دوحه سازمان جهانی تجارت، یک کالای ‌اثرگذار در امنیت غذایی، اشتغال، توسعه پایدار و کشاورزی محسوب می‌شود. به خرما، حتی «‌میوه بحران» می‌گویند چون در حوادث غیرمترقبه، جزو اولین محموله‌های غذایی است که به نقاط حادثه دیده ارسال می‌شود. این کالای کشاورزی، اما هنوز در ایران جایگاه قابل قبولی ندارد. کشور ما از لحاظ سطح زیرکشت در بین تمامی کشورهای خرماخیز دنیا در رتبه نخست قرار دارد ولی از حیث میزان عملکرد (‌تن در هکتار‌)، فقط رتبه چهارم جهان را توانسته به دست آورد و عملاً یک پس‌رفت نگران‌کننده را تجربه می‌کند، در حالی که 70 درصد دلیل این پس‌رفت‌ فقط ‌ضعف در کیفیت بسته‌بندی و عرضه فله‌ای آن است.

بسته‌بندی با ظروف«‌IML‌» ، برای محصولاتی با گرید خوراکی حکم یک سلاح در بازار عرضه و تقاضای جهانی را دارد و این مهم در خصوص محصولی چون خرما بعدی ملموس‌تر می‌گیرد. در واقع، این فناوری‌ ‌نوید بخشِ آینده‌‌ای روشن در صنعت بسته‌بندی خرما است و می‌تواند جامعه نخل‌داران، صنعت‌گران و بازرگانان کشور را امیدوار کند. کمااینکه تولید و استفاده از ظروف‌«‌IML‌»‌ مبتنی بر الزامات سازمان خوار و بار جهانی«FAQ» پیرامون قوانین بسته‌بندی محصولات باغی و کشاورزی و مورد تأئید آن است.

«FAQ» الزام کرده است: ظروف ‌مورد استفاده برای نگهداری و بسته‌بندی محصولاتی چون خرما‌ باید در برابر پروفایل محیطی‌ و طی ‌ذخیره‌سازی، حمل و نقل و توزیع تا زمان مصرف مقاوم، بسته‌بندی آن انعطاف پذیر، دارای قابلیت بسته‌شدن دوباره بعد از باز‌شدن اولیه و قابل بازیافت باشد. طراحی بسته‌بندی منطبق بر بسته‌بندی ثانویه بوده و شرایط حمل و نقل در آن لحاظ شود. شاخص‌های اطلاع‌رسانی در ظرف و بسته‌بندی با تمام جزئیات ملموس باشد. شاخص‌های مرتبط با بازریابی و عرضه‌ی هر بسته خرما در بازار، حفظ شود. لیبل ظروف بسته‌بندی مقاوم، واضح، ثابت ‌و دارای قابلیت التزام به شاخص‌های فرهنگی و ارزش‌های بازار هدف باشد. در لیبل محصول، رنگ، نوع ماده اولیه بکار رفته، طراحی و تکنیک همراهی آن با ظرف، به نحوی باشد که ضمن تبیین کیفیت محصول به مشتری نهایی، به سلایق رفتاری مصرف‌کنندگان توجه داشته و لیبل، برندساز و عامل ایجاد احساس اعتمادپذیری باشد. و مهم‌تر آن‌که، بسته‌بندی، چاپ لیبل و در کل زنجیره تولید آن ‌ایمن باشد.

و همه این الزامات در حالی است که ظروف«‌‌IML‌» ما از مناسب‌ترین گرید‌های پلی‌پروپیلن و سازگار با مواد غذائی‌«‌FOOD GRADE‌» ساخته می‌شود ‌و محصول بهترین پالایشگاه‌های داخلی‌ است. پتروشیمی‌های ما با ظرفیتی معادل دو میلیون و 760 هزار تن از رشد 48 درصدی ظرفیت جهانی پلی‌پروپیلن از مشتقات ‌پروپیلن با پیشتازی آسیا و خاورمیانه، نقش بسزایی در تولید این الفین سبک برای ‌صنایع پایین یا بالادستی پتروشیمی چون صنعت بسته‌بندی‌«‌‌IML‌» در سطح منطقه دارند.

به نحوی که کاربرد این الفین در کنار مزایای این فناوری باعث شده واکنش شیمیایی در ظروف «‌‌IML‌»‌ منتفی باشد و به همین دلیل بتوان آن‌ها را ضد سرطان نامید‌. علاوه بر آن، این ظروف در مقابل حرارت (‌غیرمستقیم‌) تا دمای 230 درجه سانتی‌گراد بالای صفر واکنش شیمیایی نداشته و بنابراین برای بسته‌بندی مواد غذائی و مایعات داغ‌؛ ایمن و استاندارد هستند. به دلیل مقاومت بالای این ظروف در مقابل برودت و یخ‌زدگی‌؛ آن‌ها را می‌توان برای نگهداری در فریزر نیز استفاده کرد. استحکام این ظروف به دلیل استفاده از مواد اولیه و لیبل‌های با کیفیت بالا بوده و در مقابل ضربه‌ و شکستگی مقاوم‌اند که همین ویژگی ماندگاری محصولات بسته‌بندی شده در داخل این ظروف ‌را بالا برده و با سایر ظروف همسان قابل مقایسه نیست. همچنین ظروف «‌‌IML‌» قابل شستشو و استفاده مجدد هستند و می‌توان به دفعات در منازل و محل کار مورد استفاده مجدد قرار بگیرند که این ارزش بالای بازیافت و قابل استفاده مجدد بودن‌، باعث می‌شود ظروف محصولات به عنوان زباله وارد طبیعت نشده و کمک شایانی به حفظ محیط‌زیست کنند. مضاف بر آنکه، لیبل این ظروف بخشی جدایی‌ناپذیر از آن‌هاست و این خود بر مزیت‌های محصولی که با ظروف«‌‌IML‌» بسته‌بندی می‌شود، می‌افزاید. چون با آن، پروسه‌ی تولید کوتاه، سریع، انبوه و اقتصادی می‌شود. قابلیت همگون‌سازی محصول با بازار جهانی را فراهم می‌آورد. منجربه افزایش بهره وری و راندمان تولید می‌شود. نیاز به هزینه‌کردن منابع برای فرآیندهای ثانویه را از بین می‌برد. قابلیت سفارشی‌سازی محصول را به مشتری می‌دهد. با حداکثر کیفیت و گرافیک، محصولات را جذاب، گیرا و مشتری‌پسند می‌کند. دوام و ماندگاری محصول را بالا می‌برد. مقاومت بالایی در برابر عوامل فیزیکی و محیطی مخرب ایجاد می‌کند و قدرت بازاریابی خاموش و وفادارسازی مصرف‌کننده به محصول را افزایش می‌دهد.

بدین‌سان، اگر قصد راهبردهای خرد و کلان کشور برای توسعه صادراتِ وابسته به اقتصاد نخل، رفع موانع است. اگر سیاستگذاران و کارگزاران عزم جدی دارند جایگاه متزلزل شده ایران که به خصوص طی دو سال اخیر باعث کاهش تولید و صادرات خرما شده را تقویت کرده و توسعه ببخشند؛ در اولویت اول، می‌توانند نگاهی جدید به صنعت بسته‌بندی این محصول و فناوری‌هایی چون‌«‌‌IML‌» ‌داشته باشند که بی‌اغراق موثرترین کار نیز خواهد بود. همه ما خوب می‌دانیم که‌ تجارت خرما در شرایط کنونی در کیفیت بسته‌بندی آن نهفته است، ولی به غیر از عرضه فله‌ای آسیبزا، صنایع ساخت مواد بسته‌بندی خرمای ما از دقت لازم برخوردار نیستند.

هنوز استفاده از روش‌های سنتی و غیرمکانیزه در ایران بسیار متداول است. هیچ‌گونه طراحی در شکل و فرم بسته‌ها وجود ندارد. چاپ روی بسته‌ها بسیار ابتدایی است. رنگ بسته‌ها بر اساس سلیقه کشورهای خریدار و مشتریان نیست. بسته‌بندی خرما بیشتر به صورت بسته‌های ثانویه است، تعداد معدودی از کارگاه‌ها خرما را ضدعفونی می‌کنند.

70درصد شرکت‌های بسته‌بندی‌ خرما به علت نداشتن امکانات و توان مالی کم، صادرکننده اصلی و مستقیم نیستند و معمولاً از طریق واسطه‌ها اقدام به صادرات محصولات خود آن هم به قیمت بسیار ناچیز می‌کنند. علاوه بر آن، بالا‌بودن هزینه‌های بازاریابی و بازاررسانی، پایین بودن سطح دانش فنی و تخصصی تولیدکنندگان‌ و نبود تبلیغات از مهمترین عوامل رضایت بخش نبودن وضعیت صنعت خرمای کشورمان است و باعث شده بسته‌های خرمای ایران قابلیت رقابت با خرمای صادراتی سایر کشورها را نداشته باشد.

غافل از اینکه با سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از تکنولوژی بسته‌بندی و چاپ لیبل«‌‌IML‌» به جای چرخیدن دور خود و تکرار یه سلسله از اقدامات بی‌ثمر، همه مشکلات نامبرده در زمینه بسته‌بندی را می‌شود توأم با هم حل کرد و از صرفه‌جویی‌های اقتصادی کسب شده برای رفع دیگر مشکلات بهره برد.