داستان پت، از التهاب تا آرامش /تشکل‌ها اسب سرکش رقابت‌های پت را رام کردند

سارا قربانپور، دبیر اجرایی انجمن ملی صنایع پلیمر ایران

هرساله در تمام نقاط جهان با شروع فصل گرما بر تقاضای خرید پت بطری افزوده می‌شود. جذابیت تولید و فروش انواع نوشیدنی‌ها هر تولیدکننده‌ای را مجاب می‌کند که به سمت تولید بیشتر و سود بالاتر از طریق خرید این ماده اولیه پلیمری جذاب برود.

اگر نیم نگاهی به نرخ‌های جهانی آن هم داشته باشیم، متوجه می‌شویم که هر ساله با افزایش درجه حرارت هوا بر بهای پت هم افزوده می‌شود و حجم تقاضای آن به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. کشور ما هم از قاعده مستثنی نیست و با توجه به اینکه تنها تولیدکننده پت بطری در کشور پتروشیمی تندگویان است؛ حتی در فصول کم تقاضای سال هم با بحران در معاملات این پلیمر همراه بوده‌ایم و در برخی موارد، بیشترین رقابت‌های محصولات پلیمری برای گریدهای پت رخ می‌دهد.

در این راستا تشکل ها چندین بار در مکاتبه با دفتر توسعه صنایع پایین دستی و پتروشیمی تندگویان، درخواست افزایش کف عرضه و کاهش صادرات این پلیمر را داشته‌اند.

یکی از مسائلی که با جدیت پیگیری شد موضوع واردات پت بود. طی جلسه‌ای که در تاریخ 23 دی ماه در وزارت صنعت برای بررسی نحوه واردات «پلی پروپیلن» و «پلی اتیلن ترفتالات» مورد نیاز صنایع پایین دستی برگزار شد، مراتب برای رفع مشکلات به تشکیل جلسه فوری ختم شد.

در 29 دی ماه نیز معاون بازرگانی وزارت صمت به رئیس سازمان توسعه تجارت نامه ای ارسال کرد و در آن خواستار تشکیل جلسه با قید فوریت شد. با این وجود خروجی این پیگیری‌ها به واردات پت منجر نشد.

با شروع سال جدید و عدم عرضه اسید ترفتالیک به عنوان ماده اولیه اصلی تولید PET توسط پتروشیمی تندگویان و ارائه دلیل این عدم عرضه در جهت تولید بالاتر پلی اتیلن ترفتالات، تصور می‌شد که افزایش کف عرضه این پلیمر محقق و تا حدی از التهاب معاملات آن کاسته شود که این اتفاق نیز رخ نداد.

این درحالی است که هیچگاه دلیل قانع کننده‌ای توسط پتروشیمی تندگویان در جهت عدم عرضه PTA که صنایع بسیاری با آن سروکار داشتند، ارائه نشد. این شرایط تا حدی پیش رفت که بحران معاملات PET هر هفته در سال 1400 جدی تر شده و رقابت‌های بالای این پلیمر نگرانی‌ها از افزایش بهای محصول نهایی را دو چندان می‌کرد و نیاز به اقدام فوری بیش از پیش دیده می‌شد.

تشکل ها؛ نقش اول رام کردن التهابات پلی اتیلن ترفتالات

با بررسی مدت زمان مشابه معاملات PET در اردیبهشت تا مرداد ماه سال 99 در می‌یابیم که رقابت‌های این گروه به نسبت سال جاری از درصد بسیار پایین‌تری برخوردار بوده است. شاید بتوان عمده دلیل این موضوع درگیری شدید کشور درمبارزه با ویروس کرونا بیان کرد.

بررسی ها نشان می دهد که در میانگین ماهیانه سال گذشته رقابت بالاتر از 37 درصدی برای PET صورت نگرفت و این در حالی است که در هفته های گذشته بارها رقابت بیش از 50 درصدی شامل حال معاملات پت بطری شده است و حتی در هفته اول اردیبهشت شاهد بودیم که با رقابت حدود 70 درصدی، معاملات پت بطری در راستای نظارت بیشتر بر بازار باطل اعلام شد. اما این اقدام هم کمکی به کنترل بازار این محصول نکرد.

در این میان از سال گذشته انجمن ملی صنایع پلیمر ایران به عنوان یک تشکل تاثیرگذار در راستای جلوگیری از هدررفت منابع مالی صنایع پایین دستی و بهره‌وری هر چه بیشتر در تولید صنایع تکمیلی اقدام به ایجاد کارگروه‌های مختلف و ارائه راهکارهای متفاوت در جهت کنترل بازار پت کرد.

با التهابی که درسال جدید به واسطه تولید و تقاضای بیشتر، در عین کاهش سهمیه خریداران این پلیمر، شدیدتر شد، هدف گذاری انجمن هم جدی تر از همیشه پیش رفت تا با مذاکرات صورت گرفته و برنامه ای که در زمستان سال 99 توسط کارگروه تنظیم بازار هم تصویب شده بود، اقدامی جدی در این زمینه صورت گیرد.

در نهایت با همت و پیگیری انجمن ملی صنایع پلیمر ایران و همچنین تلاش دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی واردات پت بطری محقق شد.

این امر هنوز به مرحله اجرایی نرسیده، طی هفته های آتی از طریق بورس کالا وارد دادوستدهای هفتگی گروه پت بطری می‌شود. با این حال تنها خبر این اقدام در هفته چهارم تیرماه رقابت‌های بیش از 50 درصدی هفته های پیش را به سمت ارقام زیر 10 درصدی هدایت کرد. خریدهای بالای هفته‌های پیش و کسر سهمیه‌ها هم تا حدی به کنترل این بازار کمک کرد تا پس از هفته‌ها و در حالی که در روزهای رکود کلی بازار هم نشانه از کم‌رونقی را در معاملات پت بطری نمی‌دیدیم، منجر به این میزان افت رقابت شود.

معاملات کشف پریمیوم؛ راه حلی دیگر برای آرامش در بازار پلی اتیلن ترفتالات

روز شنبه هفته جاری اتفاق مهمی در معاملات بورس کالا رخ داد. یک هزار و 500 تن پلی‌وینیل کلراید گرید S65  به صورت کشف پریمیوم مورد معامله قرار گرفت. این داد‌و‌ستد اولین معامله قراردادهای کشف پریمیوم در بازار پلیمرهای بورس کالا بوده که نصیب خریداران PVC شد.

مهمترین ویژگی این نوع معاملات خرید با بهای با ثبات در طول دریافت محموله است. در این معامله رقابت برای خرید میتواند صفر باشد؛ یعنی نرخ پریمیوم کشف شده در این قرارداد برابر با صفر محاسبه شود. این موضوع به معنی آن است که تا زمان پایان موعد تحویل این کالا، دقیقا قیمت کشف شده در معامله همان قیمت پایه خواهد بود.

قراردادهای کشف پریمیوم می‌تواند عاملی برای بهبود برنامه‌ریزی تولید پتروشیمی‌ها و صنایع تکمیلی باشد و این واحدها را از نوسانات لحظه‌ای بازار مصون دارد.

به گفته دکتر محمد متقی رئیس‌دفتر توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، این اقدام آغازگر فصل جدیدی از معامله‌ها در بورس‌کالا به‌شمار می‌رود. قرارداد بلندمدت فروش محصولات پتروشیمی در بورس‌کالا شروع تازه‌ای خواهد بود بر کاهش ریسک تولید و تامین امنیت در سمت عرضه و تقاضا و یک ابزار جدید در بازار که باعث رونق معاملات خواهد شد. امکان اصلی این گونه قراردادها نسبت به سایر قراردادها در آن است که در قرارداد کشف پریمیوم خریدار از رسیدن کالا و تامین به‌موقع اطمینان خاطر دارد. ضمن اینکه فروشنده نیز این اطمینان را پیدا می‌کند که کالای تولیدی خود را در تاریخ سررسید می‌فروشد.

حال با تجربه موفقی که ابتدای این هفته برای معاملات پی‌وی‌سی رقم خورد، می‌توان امتداد این جریان به روز را در معاملات دیگر محصولات پلیمری به خصوص پت بطری انتظار داشت. مزیت‌هایی که می‌تواند بی‌تردید به کنترل هر چه بیشتر دادوستد‌های این پلیمر منجر شود.

با معاملات کشف پریمیوم در بورس کالای ایران، هم تولیدکننده و هم خریدار اطمینان پیدا می‌کنند که در هر فصل، در زمینه تولید محصول و خرید مواد اولیه مورد نیاز خود در بازار مشکلی نخواهد داشت و این اتفاق به طور مستقیم تولید کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.