توازنی بین اهداف در بخش‌های بالادست و پایین‌دست پتروشیمی وجود ندارد

عباسعلی متوسلیان نامی آشنا برای درست اندر کاران صنعت پلیمر، خصوصا در تولید لوله و اتصالات PVC است. وی علاوه بر مدیریت واحد یزد پولیکا، فعالی تشکلی است که در این سالها تلاش کرده است تا حقوق اعضای تحت پوشش انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات PVC را محقق سازد.

در گفت و گویی، نظرات وی را در چند موضوع جویا شدیم که در ادامه می خوانید:

بسپار- جایگاه صنعت لوله و اتصالات PVC و روند جهانی آن چگونه است؟
متوسلیان: صنعت پلیمر و پلاستیک از جمله صنایعی به شمار می رود که محصولات آن به صورت روزمره در زندگی انسان ها مورد استفاده قرار می گیرد و امروزه، بدون پلیمرها زندگی کردن تقریباً دور از تصور و دسترس است. رزین PVC، به عنوان سومین ماده پلیمری پرمصرف در جهان، در صنایع پزشکی، ساختمان، خودروسازی، غذایی، پوشاک، کیف و کفش و چرم مورد مصرف قرار می‌گیرد و با کالاهایی که مایحتاج اساسی زندگی هستند، ارتباط دارد و در حوزه‌های زیرساختی هم در حوزه‌های آب‌رسانی، کشاورزی و فاضلاب‌های شهری کاملاً نقش‌آفرین است.
از طرفی سهم این رزین، در صنعت ساختمان هم قابل توجه است، به طوری که 70 درصد رزین PVC تولید شده در کشورهای صنعتی، در بخش ساختمان، مورد استفاده قرار می گیرد که شامل: لوله و اتصالات UPVC، در و پنجره، سیم و کابل، پوشش های کف و سقف، دیوارپوش های بیرون و درون ساختمان و کاغذهای دیواری و … می شود.
از نیمه دوم قرن 20، به دلیل ایمنی بالای سیستم U-PVC در برابر حریق و همچنین خواص فیزیکی و مکانیکی منحصر به فرد، بهره برداری از لوله و اتصالات U-PVC، در بخش شبکه های آب و فاضلاب شهری و فاضلاب ساختمانی رو به گسترش بوده و حتی بر اساس تحقیقات انجمن لوله و اتصالات پلاستیک آمریکای شمالی (PPFA)، لوله و اتصالات U-PVC، به دلیل مقاومت بی نظیر در برابر حریق و ارتقای طول عمر تأسیسات ساختمان به بیش از یکصد سال، عنوان: “پرمصرف ترین لوله و اتصالات پلاستیکی” در تأسیسات ساختمان و زیرساخت کشورهای آمریکا و کانادا را به خود اختصاص داده است. به همین دلیل است که بر اساس رفرنس های معتبر جهانی، پیش بینی می شود که تا سال 2030، رشد جهانی مصرف لوله و اتصالات U-PVC با نرخ قابل توجه 6 درصدی ادامه یابد.

بسپار- آینده فناوری در تولید لوله های PVC به چه سمتی است؟ اصولا روند جهانی در مصرف پلیمر های مختلف برای تولید لوله چه الگویی را دنبال می کند؟ آیا توانسته ایم با روند جهانی همراه شویم؟
متوسلیان: امروزه کشورها در تلاش هستند تا بتوانند به جای تولید محصولات با پیچیدگی پایین، بر تولید کالاهایی با قابلیت های بیشتر، پیچیدگی بالاتر و دانش محور تکیه کنند، و به عبارت دیگر به سطح بالاتری از پیچیدگی اقتصادی دست یابند، چرا که تولید مواد اولیه پتروشیمی، همچون سابق از حاشیه سود بالایی برخوردار نیست. به عنوان نمونه، در سال 2023 حدود 1.5 میلیون تن ظرفیت جدید رزین PVC در سراسر جهان وارد چرخه شده که بیش از 80 درصد آن مربوط به چین بوده است و پیش بینی می شود که در آینده ای نزدیک، بیشتر محصولات بالادست پتروشیمی با مازاد ظرفیت روبه رو شوند که باعث کاهش قیمت مواد اولیه و به تبع آن کاهش درآمد بخش بالادست پتروشیمی خواهد شد. به همین دلیل است که کشوری همچون آلمان که فاقد منابع هیدروکربنی است با سرمایه گذاری در بخش پایین دست توانسته است تا سهم 9 درصدی از تجارت پتروشیمی جهان داشته باشد اما سهم کشور ما تنها به 0.7 درصد محدود مانده است.
وضعیت منابع هیدروکربنی نشان می دهد که ایران با در اختيار داشتن بيش از 33 تریليون مترمكعب ذخایر متعارف گاز طبيعی و 157 ميليارد بشكه ذخایر قابل برداشت نفت خام، از پتانسيل و مزیت نسبی مناسبی برای توسعه صنعت پلیمر و پلاستیک، با هدف تكميل زنجيره ارزش نفت و گاز برخوردار است، اما رقابت پذیری این صنایع، به ویژه صنعت لوله و اتصالات PVC تحت‌الشعاع مکانیسم‌های ناکارآمد در زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی، قرار گرفته و به کمترین حد پتانسیل های ذاتی خود تقلیل یافته است.

بسپار- در تامین مواد اولیه با چه مسائلی روبه‌رو هستید؟ چالش های صنعت داخلی چیست؟
متوسلیان: با وجود آنکه ظرفیت سالیانه تولید رزین PVCدر چهار شرکت پتروشیمی اروند، غدیر، بندر امام و آبادان، نزدیک به 750.000 تن می باشد و مجموع معاملات سالیانه در بورس کالا، همواره کمتر از 500.000 تن در سال بوده است، همانطور که عرض کردم، متأسفانه در حوزه صنایع تکمیلیPVC ، رقابت پذیری این صنایع، به ویژه صنعت لوله و اتصالات PVC تحت‌الشعاع مکانیسم‌های ناکارآمد در زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی و عدم اطمینان از تأمین پایدار مواد اولیه قرار گرفته است. در واقع، تجارت نامتوازن بین بخش‌های بالادست و پائین دست و از طرفی توزیع نامتوازن بین سرمایه‌ها و تولید، باعث بروز مازاد و کسری‌های مختلف و نتیجتاً منجر به التهاب در بازار شده و وقوع رقابت های غیر اصولی، بهای تمام شده تولید در صنایع پایین دست را به طور فزاینده ای افزایش داده، به گونه‌ای که علاوه بر زیان مصرف کننده نهائی، قدرت رقابت پذیری این صنعت نسبت به سایر پلیمرهای هم خانوده را به شدت متأثر نموده و باعث جابه جایی مصرف پلیمرها در عدم جایگاه مناسب خود شده و تاکنون خسارت های جبران ناپذیری به سرمایه های کشور و زیرساخت ها وارد کرده است.