پنل بررسی نقش شفافیت اقتصادی و رقابت عادلانه در نظام توزیع و زنجیره ارزش

ر دومین روز همایش اقتصاد صنایع پلاستیک در ایران ۱۴۰۱، پنل بررسی نقش شفافیت اقتصادی و رقابت عادلانه در نظام توزیع و زنجیره ارزش برگزار شد. در این پنل، دکتر سعید ترکمان (رئیس انجمن ملی صنایع پلیمر ایران)، دکتر برمک قنبرپور (عضو هیات مدیره انجمن ملی)، دکتر محسن صفدری (مدیرکل دفتر صنایع غیر فلزی وزارت صمت) و دکتر فرقانی (رئیس گروه پتروشیمی سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان) حضور داشتند.
در ابتدا دکتر سعید ترکمان، گفت: در شرایط کنونی اگر فرایند شفافیت از سمت خود تولیدکننده آغاز نشود این موضوع از سوی حاکمیت انجام خواهد شد که منطقا برخورد سختگیرانه‌ای خواهد بود. بنابراین، مساله شفافیت که به نفع خود تولیدکننده‌ها هم هست باید از سمت خودمان شروع شود.
وی در ادامه به مساله عرضه مواد اولیه پرداخت و گفت: در حال حاضر در برخی گریدها شاهد ۴۰ درصد رقابت در بورس کالا هستیم. به طور مثال، در حوزه PVC ظرفیت تولید حدود ۷۵۰ هزار تن است اما در سال ۱۴۰۰ کل عرضه در بازار فیزیکی بورس کالا حدود ۴۴۳ هزار تن بود. در یکی از اولین گام‌ها، باید پتروشیمی‌ ملزم به رعایت کف عرضه باشند و خام صادر نکنند.
دکتر برمک قنبرپور نیز در همین خصوص گفت: من می‌خواهم بحث را از موضوع PVC فراتر ببرم که البته ناظر بر بحث PVC هم هست. کف عرضه‌ها در حال حاضر مبتنی بر ظرفیت ( ونه مبتنی بر گرید) است، این جا جایی است که می‌تواند محل فرار پتروشیمی‌ها باشد. در گریدهایی که نیاز بازار بیشتر است ممکن است عرضه‌ها کم و در موارد دیگری اضافه شود و به این صورت کف عرضه‌ای که بر اساس ظرفیت‌ اعلام شده، رعایت می‌شود.

دکتر محسن صفدی، مدیرکل دفتر صنایع غیر فلزی وزارت صمت در پاسخ گفت: از زمانی که سامانه بهین‌یاب و سیستماتیک شدن سهمیه‌ها راه اندازی شد، مساله شفافیت در دستور کار وزارت صمت بود. از سال ۹۷ تصمیم وزارت صمت به‌روز‌رسانی پروانه‌های بهره‌برداری و تعیین تکلیف سهمیه‌های غیرکارشناسانه ای بود که به برخی ها اختصاص می‌یافت. از همان زمان کارگروه‌هایی تشکیل شد که با استفاده از نظرات تشکل‌های استانی در امر اصلاح پروانه بهره برداری ورود کند. حجم کار وزارت صمت به شدت افزایش یافت اما در مجموع، نتایج خوبی داشت.
وی در ادامه گفت: آقای دکتر ترکمان اشاره داشتند که کار به خود تشکل‌های خصوصی سپرده شود. من با این موضوع مخالفتی ندارم. سهمیه‌ها را به صورت محرمانه در اختیار انجمن ملی صنایع پلیمر ایران قرار خواهیم داد تا سهمیه‌ها و پروانه‌ها را بررسی کنند و اگر سهمیه‌ای به شرکتی به ناحق اختصاص یافته به ما اطلاع دهند.
وی افزود: ما با راه اندازی سامانه افق تلاش کردیم سهمیه‌های غیرکارشناسی را اصلاح کنیم تا دست دلالان هم از بازار مواد اولیه کوتاه شود. برخی واحدها پروانه‌هایی که دارند دوبرابر چیزی است که نیاز واقعی آنها است. هنوز کارهای بسیار زیادی برای شفافیت دریافت مواد به ویژه در حوزه‌هایی مانند PVC وجود دارد.
صفدری در ادامه گفت: در خصوص نیاز داخلی مواد اولیه که پتروشیمی ها ملزم به عرضه هستند نیز ما در مواردی مانند PVC الزاماتی را ابلاغ کرده‌ایم. محصولاتی هم که افزایش قیمت جهانی ندارند را با افزایش عوارض صادرات و یا افزایش کف عرضه تلاش داریم که بازار داخل را بیشتر تامین کنیم.
وی ادامه داد: دفتر توسعه صنایع تکمیلی شرکت ملی پتروشیمی، کف عرضه‌ها را مشخص می‌کند. ما هم به عنوان مطالبه‌گر تلاش در بالا بردن کف عرضه ها داریم. هدف اصلی ما تامین کامل نیاز بازار داخل از سوی پتروشیمی‌ها است. همچنین ما به شدت پیگیر واردات از سوی پتروشیمی ‌ها و جبران کسری بازار هستیم. ما معتقدیم اگر کمبود بازار داخلی پوشش داده شود، دلالی نیز تا حدی زیادی کاهش می‌یابد. ما به طول مثال در DOP حدود ۲ هزار تن کمبود داریم که اگر این مقدار هم تامین و با قیمت تلفیقی عرضه شود، می‌تواند بهبود بسیار زیادی در وضعیت بازار ایجاد نماید. اما درمورد دستورالعملی که فرمودید، ما فعلا منتظر مجلس هستیم که اگر این دستورالعمل ابلاغ و اجرا شود، سیستم شفاف و معتبری در بحث پلیمر ایجاد خواهد شد. در مورد زمان اجرای این دستورالعمل ما تلاش داریم تا پیش از شهریور ماه امسال بتوانیم کارهای ابلاغ آن را پشت سر بگذاریم. متاسفانه پتروشیمی‌ها علاقه‌ای به تامین کسری بازار و عرضه تلفیقی ندارند و شاید منافع صنایع بالادستی پلیمری در همین کمبود بازار است. در یک مثال، پتروشیمی‌ای داریم که تولیدکننده انحصاری یکی از محصولات پلیمری است که بازده سود بسیار بالایی دارد اما صنعت پایین دست استفاده کننده از همین محصول ۷ الی ۱۰ درصد بازدهی دارد که نشان می‌دهد مساله عدم شفافیت تا چه اندازه به صنعت آسیب زده است.
وی افزود: مجتمع‌های پتروشیمی اگر کف عرضه را سه بار رعایت نکنند تازه پرونده تشکیل می‌شود و در دفعه چهارم وپنجم جای جبران دارند. سازمان حمایت در این موارد ورود خواهد کرد.
وی همچنین در مورد مهندسی گرید پتروشیمی ها گفت: اگر خود انجمن ملی در این موارد جمع‌بندی داشته و به ما ابلاغ کند ما پیگیر موضوع خواهیم شد که پتروشیمی‌ها را کنترل کنیم.
دکتر فرقانی نیز در خصوص نظام توزیع مواد اولیه گفت: سازمان حمایت در زمینه نظارت بر واحدهای تولیدی و همچنین عرضه پتروشیمی‌ها فعال است. اگر واحد تولیدی بتواند مواد اولیه کافی تهیه کند، دلالی وجود نخواهد داشت. باید به سمتی برویم که واحدهای پتروشیمی شفافیت در تامین مواد اولیه داشته باشند، مواد اولیه از سوی صنایع پایین دستی به صورت کافی تامین گردد تا به این طریق دلالی در این حوزه محدود شود. با این حال، در وضعیت فعلی بازار، تا ده درصد دلالی رخ می‌دهد.
وی افزود: در پتروشیمی‌ها و صنایع بالادستی، اگر شفافیت وجود داشته باشد، بازار آزاد شکل نمی‌گیرد.
فرقانی درباره، موضوع کف عرضه بیان کرد: در شرایط فعلی، کف عرضه بر اساس،‌ گروه کالایی تعیین می‌شود اما کف عرضه باید بر اساس گرید تعیین گردد. به صورتی که گریدهای پرتقاضا کف عرضه بیشتری دریافت کنند. پیش‌نیازهای این تغییر در حال انجام است و دستورالعمل‌های آن تهیه شده است. در این زمینه، هم در خصوص قیمت گذاری و هم کف عرضه نیاز به بازنگری داریم.
او افزود: انتقادی که به سازمان حمایت همواره وارد می‌شود، این است که چرا در بازه های زمانی خاصی، تقاضا افزایش و در بازه‌های دیگر دچار رکود شدیم؟ در این زمینه باید گفت پتروشیمی‌ها، باید یک برنامه ریزی داشته باشند و این برنامه ریزی نیاز به یک اطلاعات کلی از میزان عرضه گریدها در بازه های زمانی مختلف دارد. تحلیل بازار، به همین دلیل لازم است تا بتوانیم کف عرضه را مدیریت کنیم تا نوسانات حذف گردند.
او در پایان گفت: در موضوع PVC همواره، دو مدل شکایت وجود دارد. شکایت‌ها کمی مربوط به تاخیر در تحویل و کمبود مقدار است و شکایت‌های کیفی، مسئولیت شرکت ملی صنایع پتروشیمی است که به این شکایات رسیدگی کند.
دکتر ترکمان نیز در پایان این بخش از پنل گفت: اتفاقی که شاهد آن هستیم، این است که در برخی گریدها مانند پلی اتیلن، کمبود نداریم. اما در بازه‌های زمانی خاصی، شاهد بروز التهاب در این گریدها هستیم که این التهاب، سبب شده در این نوع گریدها تا ۳۵ درصد رقابت رخ دهد. به دنبال چنین وضعی، هجمه‌هایی از سوی افراد دلال در صنعت پتروشیمی ایجاد می‌شود که در این زمینه وزارت صمت، سازمان حمایت و انجمن ملی پلیمر باید یک اقدام جدی انجام دهند.