تدوین برنامه راهبردی جامع مدیریت پسماند پیش نیاز استفاده از ابزارهای تنبیهی و تشویقی

دکتر نرگس نبی زاده در گفت و گو با اینپیا در خصوص مشکلات فعلی در زمینه تدوین قوانین و آیین نامه های اجرایی مدیریت پسماند در ایران اظهار کرد: تعدد قوانین و آیین نامه های اجرایی و نبود نگاه یکپارچه و سیستماتیک در بحث مدیریت پسماند کشور از مشکلات جدی است.

نبی زاده گفت: نگاه یکپارچه به این معنی که کل بازیگران زنجیره ارزش تولید پسماند اعم از تولید کنندگان مواد اولیه، تولید کنندگان قطعات و محصولات، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان در نظر گرفته شوند. همچنین نقش ذینفعان و تاثیرگذاران در شبکه پیچیده مدیریت پسماند شامل نهادهای دولتی، شهرداری ها، وزارت آموزش و پرورش، سازمان صدا و سیما، نهادهای مردمی و مردم جهت فرهنگ سازی و مدیریت مناسب پسماند لازم است در نظر گرفته شود.

وی افزود: مبهم بودن نقش متولیان در حوزه تدوین و اجرای قوانین مربوط به مدیریت پسماند از دیگر معایب است که منجر به برخورد سلیقه ای در حوزه اجرا خواهد شد. مسئله دیگر عدم تمرکز بر مسئله اصلی یعنی مدیریت بهینه پسماند و کاهش آسیب به محیط زیست می باشد. در حال حاضر شاهد تمرکز بر گزینه های پر هزینه و کم بازده یعنی سوزاندن پسماند برای احیای انرژی هستیم که کارایی و اثر بخشی کمی داشته و نیز باعث آلودگی محیط زیست می شود. همچنین از دیگر مشکلات این حوزه تمرکز صرف بر تولید کنندگان محصولات و استفاده از ابزار تنبیهی مثل عوارض پسماند است که بسیار ناعادلانه بوده و نگرانی در باب هزینه کرد منابع حاصل از عوارض وجود دارد.

به گفته نبی زاده، در حال حاضر لایحه دائمی حمایت از واحدهای بازیافت کننده پسماندها و‌ کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی و آیین نامه اجرایی قانون کمک به ساماندهی پسماندهای عادی تصویب شده و طرح اصلاح قانون پسماند کشور در حال بررسی و اصلاح است.

رئیس کارگروه محیط زیست انجمن ملی پلیمر ایران در خصوص اینکه تشکل‌های خصوصی تا کنون برای اصلاح این قوانین و آیین نامه ها چه اقداماتی انجام داده‌اند، بیان کرد: اکثر انجمن ها و‌ تشکل های خصوصی با مدیریت کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران بصورت هم صدا سعی در اصلاح قوانین و آیین نامه های این حوزه داشته اند. انجمن ملی پلیمر ایران نیز با استفاده از اعضای خبره و‌ متخصص خود حضور پر رنگی برای اصلاح قوانین و دفاع از حقوق تولید کنندگان محترم داشته است.

وی در خصوص استفاده از تجارب جهانی برای مدیریت پسماند با رویکرد های زیست محیطی در کشورمان خاطر نشان کرد: متاسفانه در قوانین و آیین نامه های تنظیم و پیشنهاد شده از سوی نهادهای دولتی رد پای استفاده از علم روز دنیا و بکارگیری تجارب موفق کشورهای دیگر بسیار کمرنگ است و بسیار سلیقه ای در این حوزه عمل می گردد که قطعا راه به جایی نخواهد برد.
در دنیا مفاهیم مدیریت یکپارچه پسماند جامد شهری (integrated solid waste management)، چارچوب سلسله مراتب مدیریت پسماند (waste hierarchy ) و اخیرا استفاده از اصول و استراتژی های اقتصاد مدور (چرخشی) (circular economy) ملاک تدوین و اجرای قوانین در حوزه مدیریت پسماند شهری قرار گرفته است.

نبی‌زاده تاکید کرد: استفاده از ابزارهای تنبیهی مثل اعمال عوارض و‌ مالیات برای مدیریت پسماند در دنیا متداول است اما قبل از استفاده از ابزارهای تنبیهی باید نقشه راه و اهداف مشخص شود و سپس با اعمال ابزارها به اجرا پرداخت.

وی افزود: برای حل معضل پسماند داشتن نگاه یکپارچه و همکاری کل بازیگران حائز اهمیت است، رویکرد فعلی قادر به حل مسئله نبوده و صرفا شاهد انتقال هزینه های مدیریت پسماند به کالاها خواهیم بود.

نبی زاده در پایان خاطر نشان کرد: انجمن ملی پلیمر ایران از تمام ظرفیت و توان خود برای اصلاح قوانین و آیین نامه ها در راستای عدم آسیب به فعالان اقتصادی و کاهش آسیب زیست محیطی استفاده کرده است.